Przyczyną biurokratyzmu może być oczywiście interes funkcjonariusza instytucji, który obawia się ryzyka samodzielnej decyzji albo nie chce zadawać sobie trądu poszukiwania niekonwencjonalnych spo­sobów załatwiania spraw. Jednak istotę tego zjawi­ska stanowi rygoryzm, mechaniczne albo zbyt dro­biazgowe trzymanie się litery rozporządzeń obowią­zujących w instytucji, podnoszenie ich niejako do rangi najwyższej zasady postępowania. Stereotyp „znieczulicy” jest blisko spowinowacony ze stereoty­pem „nadgorliwości”: „Kupiłem meble na raty. Ile to kłopotu. Na próżno pojechałem dnia poprzedniego furmanką z żyrantami, bo nie zabrałem książeczki wojskowej. «Książeczka wojskowa? pytam. «Tak! potrzebny numer rozkazu MON o przeniesieniu do rezerwy» — odpowiada mi pani z obsługi ratalnej sprzedaży. A niech gęś kopnie tę biurokrację 14 km jedziesz wozem, ludzie zmarnowali dzień pra­cy i jutro znowu, bo meble mogą «odpłynąć»!”